Dönüşüm Yolu isimli kitabın yazarı Psikolojik Gelişim Danışmanı Nur Meriç, yeni yıl kararlarında başarılı olmak ve hayatında dönüşüm yaratmak isteyenlere önerilerde bulundu. Meriç’e göre, insan hayatında büyük dönüşümlerin gerçekleşmesi için ya büyük bir acıdan kaçmak lazım ya da yeniliğin büyük bir haz ve mutluluk vaat etmesi gerekiyor.

-Psikolojik gelişim danışmanlığı yapan biri olarak, yeni yıl kararlarını nasıl karşılıyorsunuz? Sizce faydalı mı?

-Elbette faydalı. Yeni yıl zamanı karar almak aslında belki de içgüdüsel olarak getirdiğimiz bir duygu. İngilizcede Ocak ayı anlamına gelen January sözcüğünün Jaus diye bir Tanrı’nın adından geldiğini okumuştum. İtalya’da bu tanrı, ikiyüzlü olarak resmediliyor.

Yüzlerinden biri geçmişe biri geleceğe dönük… Belli ki Ocak ayı, geçmişten bu yana, yeni kararların başlatıldığı bir zamanı simgeliyor. Dünyadaki herkesin aynı anda birlikte iyi dilekler dilemesi de bu dileklerin gücünü artırıyor bence.

Duruma psikoloji açısından bakacak olursak bir karar alırken bir milat belirlemek yalnızca faydalı değil aynı zamanda gerekli. Eğer dönem dönem hayatımız nasıl gidiyor diye düşünüp yenilik yapmazsak, hayatımızın kontrolünü elimizde tutamayız ki.

Bu nedenle yılbaşı ya da başka bir zamanı, yenilik yapmak adına başlangıç olarak kullanmamız gerekiyor. Kararların başarıya ulaşmasında miladı belirlemek, ara kademeleri planlamak, bu konunun niteliğine göre belki de bir bitiş tarihi tayin etmek son derece önemlidir.

Genellikle bir konuda değişim yapmak isteriz ama değişim sancılıdır. Bu nedenle hep ertelenir. Değişime direnç gösterip alışkanlıklarımızı devam ettirmek isteriz. Bunları aşabilmek için zihnimizi hazırlamak ve karar almak, sanıldığından daha da önemli bir aşamayı temsil eder. Bu nedenle yılbaşı kararlarını ve diğer tüm değişim kararlarını son derece faydalı buluyorum.

-Sizce daha çok hangi konularda yeni yıl kararları alınıyor?

-Bana kişisel gelişim konusunda başvuranlarda yılbaşı zamanları bir artış oluyor. Buna bakarak, rahatlıkla bireylerin kendini geliştirme konusunda karar aldığını söyleyebilirim. Yeni bir eğitim almak, para biriktirmek, kilo vermek, sigarayı bırakmak, daha çok tatile çıkmak, spor yapmak, bir kişiye ya da konuya daha çok ve düzenli zaman ayırmak gibi kararlar alınabiliyor.

Ben tüm kararları önemsiyorum ama bence duygularda değişim yaratmak gibi kararlar, daha da önemsenmeli. Kişinin düşünme biçimi, duyguları ve kendi mutluluğu üzerinde aktif çaba göstermesinin çok önemli bir yeni yıl kararı olduğuna inanıyorum.

-Çok karar alıyoruz ama o yıl bittiğinde bu kararların bir kısmı belki de çoğunluğu gerçekleştirilememiş oluyor. Sizce başarıyı etkileyen faktörler nelerdir?

-Bir kararı bugüne kadar istediğiniz halde gerçekleştiremediyseniz, bu konuda karar almadan önce, ben buna neden bugüne kadar sahip olamadım, neden bunu şimdiye kadar bir türlü gerçekleştiremedim diye bir düşünmeliyiz.

Ne engel oldu da buna sahip değilim? Şimdi ne değişecek? Yeni bir karar alırken, bu niyet etme sürecini sağlıklı bir şekilde kendinizle baş başa geçirmenizi öneririm. Bu karara hangi strateji ile ulaşacaksınız? Hayatınızda neleri değiştirmeniz gerekecek? Kimlerden yardım alabilirsiniz?

Dileğiniz gerçekleşirse sizin ve başkalarının hayatı nasıl değişecek? Bunları adım adım düşünün, hatta yazın veya resmini çizin. Böylece kararınızı ve nasıl gerçekleştireceğinizi zihninizde netleştirmiş olacaksınız.

Ya Haz Ya Acı… Hangi Yoldan Gidersen Daha Başarılı Olursun? 

Kişi bu yılbaşı, geçmişteki kararlarını gözden geçirerek kendi başarı/başarısızlık durumunu inceleyebilir. Başarı için hangi stratejiyi izleyeceğiniz sonucu etkiler. Kararlarınızda hangi stratejiler sizi daha hızlı ve kesin sonuca götürüyor?

Bunu bilmeniz son derece faydalı olacaktır. Temelde kararların gerçekleştirilmesinde iki tür insan görüyoruz. Bir grup acıdan kaçanlar diğer grup ise hazza koşanlar. Acaba geçmişte başarılı olduğunuz kararlarda nasıl başarılı oldunuz?

Cezadan kaçan biri misiniz yoksa ödül isteyen biri mi? Başarıyla uyguladığınız bir kararı bulup bunu anlayabilirsiniz. Bunu anlamak da sizin yeni aldığınız kararlarda neye vurgu yapacağınızı bilmenize yarar. Diyelim ki konu sigarayı bırakmak olsun.

Bir kişinin hastalanmaktan, aciz gözükmekten, başkalarına muhtaç olmaktan, fakirlikten korkusu varsa, bu kişi sigaranın neden olduğu zararlar üzerine odaklandığında daha kolay harekete geçer.

Başka biri ise sigarayı bırakırsa dişlerinin daha beyaz olacağını, daha güzel gözükeceğini, ekonomik olarak daha konforlu yaşayacağını düşünürse bu fikri daha çok sever. Mesela hazza odaklanan biriyseniz, sigarayı bırakıp biriktirdiğiniz parayla kendinize farklı bir keyif armağan edebilirsiniz. Bu sizin kararınıza daha istekle sarılmanızı sağlayabilir.

İnsan hayatında büyük değişimlerin hep büyük sıkıntılardan sonra geldiğine inanılır. Bu inanış büyük oranda doğru… Değişim için bir olayın ya çok canımızı acıtması ya da çok büyük bir haz ve mutluluk vaat etmesi gerekir. Büyük dönüşümler bu şekilde gerçekleştirilir.

Özdenetimin Yeterli Mi Yetersiz Mi? 

Başarı, bizim kararlılığımızla ilgili elbette. Kişinin özdenetimle ilgili bir sıkıntısı yoksa aldığı kararı kolaylıkla uygulayabilir. Eğer yetersiz özdenetim tablosu varsa o kararlar genelde ertelenir. Bir gün yapılan çalışma, ertesi gün yapılmaz.

Burada diyelim ki kişi, diyet yapmaya çalışıyor. “Bu akşam yerim, yarın diyet yaparım” demeyi seçiyor. Ya da sigarayı yarın bırakmayı, egzersiz yapmayı sonraki haftaya ertelemeyi istiyor. Bu durumda başarılı olabilmek zor…

İçimizdeki Birbirinden Farklı İstekler Kararları Sabote Ediyor İnsanoğlu, oldukça karmaşık bir mekanizma… İçimizde pek çok farklı kişilik barındırıyoruz. Kararlarımızı genellikle içimizdeki yönlerden sadece biriyle alıyoruz.

Eğer kişinin içindeki farklı isteklerden bir tanesi “Doktora yap, eğitimini yükselt”, diğeri “Çocuğunla daha çok ilgilen” diyorsa böyle anlarda kendi kararlarımızı kendimiz engelleyebiliyoruz. Kişi, aldığı kararı bütün benliğiyle sahiplenemiyor.

Yapmaya niyet ettiklerini bir türlü gerçekleştiremiyor. Bunu engellemek için içimizdeki farklı istekleri, farklı benlikleri iyi tanımamız gerekir. Kendi kendimizle uzlaşmalı, bir uyum yakalamalı, bir denge kurmalıyız.

Bu Karar Kimin İçin Alınıyor? 

Uygulanmayan yılbaşı kararlarının ortak noktası bence, başkalarının bizi nasıl gördüğüne bakarak alınan kararlar olması. Yani kişinin kendi isteğiyle aldığı kararlar değil bunlar. “Şişman gözüküyorum” ya da “Yeterince zengin değilim” diye düşünüp karar alırsanız bunu eyleme dönüştürmeniz çok zor oluyor. İçinizde sizi kararınıza bağlayan gerçek bir istek olmalı.

Kararlarda duygu çok önemlidir. Gerçekten bu söylediğiniz kararı gerçekleştirmeyi istiyor musunuz? Kimin için istiyorsunuz? Kendiniz için mi, sevdikleriniz için mi? Öyle kararlar vardır ki, kendiniz için bir türlü gerçekleştiremediğiniz bir hayalinizi, başkası söz konusu olduğunda müthiş bir süratle yaparsınız.

Mesela bir danışanım vardı. Yaklaşık 20 yıl boyunca kilo vermeyi deneyip başarılı olamamış birinden bahsediyoruz. Sonunda öyle bir nokta gelmiş ki, bu kişi babasına böbreğini vermek durumunda kalmış ve doktor kilo vermesini istemiş.

Burada babanın hayatı söz konusu olduğu için, bu hanım, inanılmaz bir azimle hedeflediği kiloya indi. Oysa aynı konuda, farklı danışmanlarla da çalışmıştı ama destek aldığı halde başarılı olamamıştı. Buradaki en büyük fark, kişinin babasının hayatını önemsemiş olmasıdır.

Çevrenizde görürsünüz, kendi için sigarayı bırakamayan biri hamile kalınca aynı gün sigarayı bırakır. Bu kişiler, başkalarının hayatı ile ilgili konularda son derece hassas olan kişilerdir. Ama bazıları da başkaları için bir değişim yapmaya yanaşmaz.

O kişinin değişim yaratabilmesi için mutlaka kendi içinde bu konuda çok güçlü bir duygu olması gerekir. Karar alırken, bu değişimi kim için istediğiniz üzerine düşünmelisiniz. İçinizde gerçekten güçlü bir duygu olup olmadığını sorgulamalısınız. Eğer içimizdeki duygu yeterince güçlü değilse en ufak olayda kararımızdan cayıyoruz.

Yılbaşı Kararlarında Başarılı Olmak İçin

-Geçmiş kararlarınızı gözden geçirin. Hangi durumda başarılı olduğunuzu hangi durumda olmadığınızı hatırlayın. Nasıl başarılı oluyorsanız ona uygun bir karar stratejisi hazırlayın.

-Kararı uygulamaya koymak için bir milat belirleyin. Mesela 1 Ocak!

-Kararınız net olsun. Başarılı olmanız karşılığında bir ödül de belirleyebilirsiniz. Örneğin “Bu yıl İngilizce kursunu istikrarlı bir şekilde devam ettireceğim ve kendimi bir Londra seyahati ile ödüllendireceğim” denilebilir.

-Bu kararınızda başarılı olabilmek için yapmanız ve yapmamanız gerekenlerin listesini çıkartın. “En sevdiğim yazarın 10 kitabını bu yıl okuyup bitireceğim” diye bir karar aldığınızda, bu vakti yaratmak için çarşamba ve cumartesi akşamları televizyon izlemekten fedakârlık yapmayı düşünebilirsiniz. Bazen bir konuda başarılı olabilmek için diğer sevdiğimiz uğraşlardan biraz taviz vermemiz gerekebilir.

-Profesyonel destek gereken konularda bir uzmandan yardım alın. Diğer konularda da kendinize bir destek grubu bulmak işinize yarayabilir. Bir arkadaşınız, sizinle aynı hayali kuran biri, bir akrabanız, bir terapi grubu, bir eğitimci vs.

-Kendinize ara hedefler ve bu hedeflere ulaştığınızda ufak ödüller planlayabilirsiniz. Süreci takip edin: Ne kadar başarılı gidiyorsunuz, ne olursa yoldan sapıyorsunuz? Örneğin sigarayı bırakma hedefini ele alalım. Eğer arkadaşlarınızla eğlenmeye gittiğinizde hedefinizden şaşıyorsanız bir süre akşamları sauna, spor, yürüyüş, yoga gibi sağlıklı uğraşlar ya da gruplarla birlikte olmayı düşünebilirsiniz.

-İmgeler, semboller, hedeflerinizi gerçekleştirmekte çok işinize yarayabilir. Örneğin kendinize verdiğiniz sözü simgeleyen bir aksesuar seçin. Diyelim ki araba satın almak için para biriktirme kararı aldınız. Boynunuza bunu simgeleyen bir anahtar takın.

Ya da her gün avucunuzun içine mavi bir arabayı simgeleyen bir mavi nokta çizin. Kararlar ve davranış değişiklikleri konusunda yeterince tekrar yapmak önemlidir. Özellikle ilk 21 gün, kararınızı ciddiyetle uygulayın. Bir davranışı 21 kez yaptığınızda artık ona alışmış olacaksınız.

- Beyninizde aynı resmi ne kadar çok canlandırırsanız zihniniz o resmin gerçeğe dönüşmesi için size o kadar yardımcı olur. Bu nedenle kararınızda başarılı olacağınız konusunda her zaman iyimser olun ve başarılı olduğunuzda ortaya çıkacak tabloyu zihninizde canlandırmaya devam edin.